O denominacji myślano już od dawna, chociaż było to oczywiście ściśle tajne, aby nie niepokoić czy raczej nie denerwować społeczeństwa. Pierwsze projekty opracowano w Narodowym Banku Polskim już w roku 1969, przede wszystkim ze względu na złe funkcjonowanie obiegu gotówki. Potem zajmowano się tym problemem w latach osiemdziesiątych, ale tym razem już ze względu na stale rosnącą inflację. Ceny najbardziej wzrosły w latach osiemdziesiątych, na przykład w 1982 roku o 100,8% w stosunku do roku poprzedniego, w 1987 o 25,2%, rok później o 60,2%, zaś w 1989 roku aż o 250,1%. Najwyższą inflację zanotowano w roku 1990, kiedy to ceny wzrosły o ponad 585% w stosunku do roku poprzedniego. To właśnie ogromna inflacja przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych stała się głównym powodem rozpoczęcia prac nad denominacją w NBP. Wymiana pieniędzy była niezbędna, gdyż złotówka wciąż traciła siłę nabywczą. Trudno było przeliczać pieniądze, gdy nominały sięgały milionów złotych. Ponadto tak wysokie ceny praktycznie wyeliminowały z obiegu monety.
Na mocy ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o denominacji złotego. (Dz. U. Nr 84 poz. 386). z dniem 01 stycznia 1995 roku wprowadzono denominację złotego [1]
w preambule do ustawy zapisano „W celu ułatwienia rozliczeń pieniężnych oraz mając na względzie oznaki stabilizowania się relacji waluty polskiej z innymi walutami narodowymi [2], uchwala się, co następuje”:
Art. 1. 1 Poczynając od dnia 1 stycznia 1995 r. Narodowy Bank Polski dokona ekwiwalentnej denominacji złotego, wprowadzając do obrotu pieniężnego nową polską jednostkę pieniężną.
- Nowa jednostka pieniężna o nazwie złoty będzie dzieliła się na 100 groszy.
Art. 2.
- W okresie od wprowadzenia nowej jednostki pieniężnej do dnia 31 grudnia 1996 r. banknoty i monety, będące w obiegu przed dniem 1 stycznia 1995 r., zwane dalej „starymi złotymi”, zostaną stopniowo zastąpione banknotami i monetami opiewającymi na jednostkę pieniężną, o której mowa w art. 1.
- Nowa jednostka pieniężna, o której mowa w art. 1, będzie miała wartość równą 10 000 starych złotych.
Art. 3.
- W okresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1, stare złote będą nadal bez żadnych ograniczeń prawnym środkiem płatniczym w przeliczeniu według stosunku ustalonego w art. 2 ust. 2.
- Stare złote przestaną być prawnymi środkami płatniczymi poczynając od dnia 1 stycznia 1997 r., z tym jednak że będą one podlegały bez żadnych ograniczeń wymianie w terminie do dnia 31 grudnia 2010 r., w stosunku określonym w art. 2 ust. 2, w placówkach Narodowego Banku Polskiego oraz w innych bankach zobowiązanych do tej czynności przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego.
- Wykaz placówek Narodowego Banku Polskiego oraz innych banków zobowiązanych do czynności, o których mowa w ust. 2, określi w drodze zarządzenia Prezes Narodowego Banku Polskiego. Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”.
- Kwotą pieniężną podlegającą wymianie jest 100 starych złotych lub jej wielokrotność.
[1] Na podstawie strony: http://muzhp.pl/pl/calendar
[2] Preambuła do ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o denominacji złotego. (Dz. U. Nr 84 poz. 386). Tekst ustawy można znaleźć na stronie Internetowego Systemu Aktów Prawnych:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19940840386/O/D19940386.pdf
Wzory starych banknotów oraz monet będących w obiegu przed denominacją zaprezentowano w załączonym artykule: